Xét nghiệm PCR và test nhanh Covid-19 là gì?
Xét nghiệm PCR được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới với độ chính xác cao, mất khoảng 6h để có kết quả xét nghiệm, giấy xác nhận kết quả xét nghiệm PCR có thể sử dụng phục vụ di chuyển nội địa, xuất cảnh hoặc phục vụ công việc và có hiệu lực trong vòng 72h. Trong khi đó, test nhanh có độ nhạy thấp hơn so với xét nghiệm PCR, cho kết quả nhanh chóng trong 30 phút và có hiệu lực trong thời gian ngắn.
Vậy Xét nghiệm PCR và test nhanh Covid-19 là gì?, chúng ta cùng tìm hiểu ngay sau đây:
- Xét nghiệm covid PCR là xét nghiệm sinh học phân tử (Realtime RT - PCR), giúp xác định sự hiện diện của virut thông qua phát hiện vật liệu di truyền của virut Sars - CoV - 2. Mẫu được lấy từ dịch đường hô hấp bằng que lấy mẫu chuyên biệt.
- Test nhanh COVID-19 là xét nghiệm kháng nguyên giúp phát hiện sự hiện diện protein đặc hiệu của virut có trong mẫu dịch đường hô hấp của người bệnh (dịch tỵ hầu, dịch tiết đường hô hấp). Các kháng nguyên sẽ được phát hiện khi virut Sars - CoV - 2 đang nhân lên với số lượng nhất định.
Đối tượng xét nghiệm Covid -19
- Xét nghiệm PCR: thường được chỉ định cho nhóm người bị phơi nhiễm trong 21 ngày hoặc theo dõi quá trình điều trị các bệnh nhân đã được chẩn đoán nhiễm Covid-19 hoặc người có nhu cầu xét nghiệm để lấy giấy xác nhận âm tính với Covid-19 sử dụng phục vụ di chuyển nội địa, xuất cảnh hoặc phục vụ công việc. Theo CDC khuyến cáo, xét nghiệm realtime RT-PCR là “tiêu chuẩn vàng” để chẩn đoán Covid-19.
- Phương pháp test nhanh: thường chỉ định cho các trường hợp có triệu chứng của Covid-19 như như: sốt, ho, khó thở, đau họng, viêm phổi và có một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ như:
+ Từng tiếp xúc gần (trong phạm vi 2 mét) với người nhiễm Covid-19 hoặc người nghi ngờ nhiễm Covid-19;
+ Người trở về từ các “vùng dịch” được Bộ Y Tế công bố hoặc WHO ghi nhận có ca mắc Covid-19 trong vòng 21 ngày kể từ khi nhập cảnh
Một số trường hợp sau khi test nhanh vẫn cần thực hiện thêm xét nghiệm RT-PCR để có khẳng định chính xác.
Những yếu tố ảnh hưởng đến xét nghiệm & gây ra kết quả âm tính giả?
Kết quả xét nghiệm 'âm tính giả' là các trường hợp người thực sự mắc bệnh có kết quả âm tính thay vì dương tính. Đối với các xét nghiệm realtime RT-PCR tương tự với nguyên lý đang dùng để xét nghiệm COVID-19 hiện nay, âm tính giả xảy ra vì nhiều lý do, một trong các lý do là mức độ RNA của virus nằm dưới giới hạn phát hiện của xét nghiệm. Một số nguyên nhân được trình bày như sau:
Cách thu mẫu
Các xét nghiệm khác đã cho thấy việc lấy mẫu tốt dẫn đến kết quả chính xác. Nhưng trong trường hợp này, chúng ta vẫn chưa biết như thế nào là “thu mẫu COVID-19 tốt”. Mẫu họng mũi (NP) là loại mẫu cho COVID-19 theo khuyến cáo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), nhưng các khuyến cáo này thay đổi nhanh chóng. Hướng dẫn của CDC đã được sửa đổi trong vài tuần qua để cho phép xét nghiệm mẫu đường hô hấp dưới, mẫu hầu họng (OP),... Khả năng phát hiện bệnh từ các mẫu này vẫn chưa được xác định chính xác hoàn toàn.
Dữ liệu về vấn đề này vẫn còn chưa đầy dủ, nhưng thực nghiệm cho thấy mẫu NP (có thể là mẫu OP) là loại mẫu thích hợp để phát hiện SARS-CoV-2 và có tải lượng virus cao nhất trong số các loại mẫu. Ngược lại, bằng chứng khác thể hiện mẫu nước tiểu và huyết thanh không phải là loại thích hợp để xét nghiệm COVID-19. Một số nghiên cứu cho biết mẫu càng được thu thập sau khi có các triệu chứng đầu tiên, khả năng có kết quả xét nghiệm âm tính giả càng cao . Với dữ liệu hiện tại, việc thu thập sai loại mẫu hoặc không đúng thời điểm gần như chắc chắn góp phần vào kết quả xét nghiệm âm tính giả.
Cách vận chuyển
Phần lớn kiến thức về vận chuyển mẫu bệnh phẩm để xét nghiệm virus đường hô hấp đã được phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên, vấn đề hiện tại là đang thiếu môi trường bảo quản cho vận chuyển mẫu do nhu cầu cao. Hướng dẫn cụ thể để xử lý mẫu sẽ thay đổi theo loại môi trường vận chuyển được sử dụng, nhưng nói chung, nếu mẫu thử không được vận chuyển ngay lập tức, cần được bảo quản ở 2-8 ° C trong tối đa 72 giờ. Nếu không thể vận chuyển trong vòng 72 giờ, thì mẫu phải được bảo quản ở -70 ° C hoặc thấp hơn. Nếu không có phương tiện vận chuyển hoặc lưu trữ thích hợp, mẫu sẽ biến tính . Điều này đặc biệt quan trọng đối với RNA được phát hiện bằng xét nghiệm realtime RT-PCR. RNA kém ổn định hơn DNA, do đó, nếu mẫu vật không được vận chuyển hoặc lưu trữ thích hợp, nguy cơ kết quả realtime RT-PCR âm tính giả sẽ tăng lên.
Giới hạn phát hiện các xét nghiệm Covid-19
Giới hạn phát hiện (Limit of Detection-LOD) cho xét nghiệm realtime RT-PCR cho biết lượng RNA tối thiểu mà xét nghiệm sẽ phát hiện được trong 95/100 lần thực hiện xét nghiệm. Nếu LOD quá cao, bệnh nhân bị nhiễm SARS-CoV-2 sẽ có thể có kết quả âm tính. Nếu LOD quá thấp, thì tín hiệu nhiễu có thể trở thành vấn đề lớn, vì xét nghiệm sẽ phát hiện lượng RNA virus rất nhỏ, dẫn đến kết quả xét nghiệm dương tính giả (người không bị nhiễm SARS-CoV- 2 sẽ dương tính thay vì âm tính).
Thông tin về LOD sẽ có sẵn trên hướng dẫn sử dụng của các xét nghiệm SARS-CoV-2 đã được phê duyệt. LOD được tính bằng đơn vị số bản sao virus trên 1ml.
So sánh các xét nghiệm SARS-CoV-2 RT-PCR được FDA chấp thuận cho sử dụng.
| Nhà phát triển | LOD
(cp/mL) | Phương pháp LOD | Nguyên lý | Loại mẫu |
| Abbott (RealTime SARS CoV-2) | 100 | Pha loãng dãy AccuPlex SARS-CoV-2 (hạt virus tái tổ hợp có chứa gene mục tiêu từ bộ gen SARS-CoV-2) | 2 bộ mồi và probe (đầu dò) để phát hiện các gen RdRp và N | Mẫu họng mũi (NP), mẫu hầu họng (OP) |
| CDC | 3000-1000 | Pha loãng dãy của RNA virus với huyền phù tế bào trong môi trường vận chuyển virus; đã thử nghiệm với 2 phương pháp tách chiết khác nhau (Qiagen EZ1 Advanced XL và Qiagen DSP Viral RNA Mini KitϮ) | 2 bộ mồi và probe để phát hiện các vùng của gen N | Mẫu NP hoặc OP, đờm, hút đường hô hấp dưới, rửa phế quản phế quản và rửa mũi, hút mũi. |
| Cepheid (Xpert Xpress SARS CoV-2) | 250 | Pha loãng dãy AccuPlex SARS-CoV-2 (hạt virus tái tổ hợp có chứa gene mục tiêu từ bộ gen SARS-CoV-2) | 2 bộ mồi và probe để phát hiện gen E và N2 | Mẫu bệnh phẩm NP, rửa mũi, hút mũi |
| Labcorp (RT-PCR COVID-19 ) | 6.250 | Pha loãng dãy virus SARS-CoV-2 hoạt động. | 3 bộ mồi và probe để phát hiện các vùng của gen N | Mẫu NP, mẫu OP, rửa phế quản phế quản, rửa mũi, hút mũi. |
| Quest SARS-CoV-2 rRT-PCR | 137 | Pha loãng dãy của gen N (1100 nucleotide) | 2 bộ mồi và probe để phát hiện các vùng của gen N | Mẫu NP, mẫu OP, đờm, hút khí quản và rửa phế quản. |
Có rất nhiều khía cạnh cần được đề cập để biết được LOD cao hay thấp là tốt. LOD thay đổi tùy thuộc vào cách nhà cung cấp xác định LOD (một số công ty sử dụng virus nguyên vẹn, mô phỏng các mẫu thực, trong khi các công ty khác chỉ sử dụng chuỗi nucleotide mục tiêu) và loại mẫu xét nghiệm ( một số nhà cung cấp chỉ xác nhận các xét nghiệm của họ cho các loại mẫu nhất định).
LOD của chẩn đoán hiện tại sẽ cho phép phát hiện nhiễm sớm (trong vòng 1 tuần). Các nghiên cứu ban đầu cũng cho thấy tải lượng virus ở đường hô hấp trên có thể giống nhau giữa những người bị nhiễm không triệu chứng