Nguyên nhân gây bệnh sán lá phổi
Bệnh sán lá phổi ( Paragonimiasis ) ở Việt Nam do loài sán lá Paragonimus heterotremus ký sinh trong phổi hoặc màng phổi gây nên.
Chu kỳ phát triển của sán lá phổi
1. Sán lá phổi đẻ trứng, trứng theo đờm qua họng ra ngoài hoặc theo phân khi nuốt đờm, trứng rơi xuống nước.
2. Ở môi trường nước trứng phát triển và nở ra ấu trùng lông.
3. Ấu trùng lông chui vào ốc để phát triển thành ấu trùng đuôi.
4. Ấu trùng đuôi rời ốc bơi tự do trong nước, xâm nhập vào tôm cua nước ngọt, rụng đuôi phát triển thành ấu trùng nang ở trong thịt và phủ tạng của tôm, cua.
5. Người (hoặc động vật) ăn phải tôm, cua có ấu trùng nang chưa được nấu chín như: cua nướng, mắm cua, uống nước cua sống thì sau khi ăn: ấu trùng sán vào dạ dày và ruột, xuyên qua thành ống tiêu hóa vào ổ bụng rồi từng đôi một xuyên qua cơ hoành và màng phổi vào phế quản để làm tổ ở đó.
6. Thời gian từ khi ăn phải ấu trùng đến khi có sán trưởng thành khoảng 5-6 tuần.
Chẩn đoán bệnh sán lá phối
Tiền sử:
- Đã từng ăn cua đá (Potamicus ) chưa nấu chín (cua nướng…) hoặc sống ở trong vùng có cua đá.
Lâm sàng:
- Ho ra máu (thường ra ít một lẫn với đờm, màu đỏ tươi, hoặc đỏ thẫm, hoặc màu rỉ sắt, cũng có khi ho ra nhiều máu tươi một lúc).
- Ho ra máu từng đợt trong năm và có khi kéo dài trong nhiều năm.
- Thường không kèm theo sốt, không có tình trạng nhiễm trùng (trừ trường hợp bội nhiễm), cơ thể ít suy sụp (khác với bệnh lao và các bệnh phổi khác).
- Có hội chứng 3 giảm ở đáy phổi (nếu sán ở trong màng phổi có thể gây tràn dịch màng phổi).
Xét nghiệm:
- Xét nghiệm giun sán có trứng sán lá phổi trong đờm hoặc trong phân hay trong dịch màng phổi là tiêu chuẩn chẩn đoán xác định.
- X quang phổi có nốt mờ, mảng mờ, có hình hang nhỏ và chủ yếu ở vùng thấp (nếu sán ở trong phổi) hoặc hình ảnh tràn dịch màng phổi (nếu sán ở trong màng phổi).
- Xét nghiệm máu: Bạch cầu ái toan thường tăng cao.
Điều trị bệnh sán lá phổi
- Praziquantel: 75 mg/ kg/ ngày, chia 3 lần cách nhau 4-6 giờ x 2 ngày.
- Trong điều trị sán lá phổi có thể ho ra nhiều máu một lúc, cần cho bệnh nghỉ ngơi tuyệt đối và cho thuốc cầm máu, giảm ho.
- Những trường hợp chóng mặt, nhức đầu… chỉ cần nằm nghỉ, uống nước chanh đường hoặc nước hoa quả.
Lưu ý: phần chống chỉ định, các lưu ý khi dùng praziquantel và xử trí với các tác dụng không mong muốn của praziquantel như đã nêu ở phần điều trị bệnh sán lá gan nhỏ.
Tiêu chuẩn khỏi bệnh
Kết quả xét nghiệm phân và đờm âm tính sau điều trị 3 - 4 tuần ( Xét nghiệm 3 lần trong 3 ngày liên tục ).
Phòng bệnh sán lá phổi
- Biện pháp dự phòng bệnh tốt nhất là chỉ ăn, uống đồ đã nấu chín.
- Rửa sạch tay, đồ dùng đun nấu ngay sau khi tiếp xúc với cá, tôm, cua sống,làm hoặc thịt những động vật có nguy cơ bị sán lá.
- Chiếu tia X cũngsạch ấu trùng sán lá phổi (tuy nhiên không phảibiện pháp khuyến cáo dùng) trong trường hợp nhất thiết phải dùng thực phẩm tươi sống làm món ăn.
- Không ăn sống cua đá hoặc cua chưa nấu chín dưới mọi hình thức như: cua nướng, mắm cua, uống nước cua sống…
Nguồn Tài Liệu Bộ Y Tế